پیشتاز اندیشه اقتصاد اسلامی
آیت‌الله سیدمحمود علائی طالقانی (۱۲۸۹-۱۳۵۸ خورشیدی) در روستای گلیرد طالقان متولد شد و به عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های اثرگذار در تحولات فکری و سیاسی ایران معاصر، نقش تعیین‌کننده‌ای در تبیین اسلام نوین و اقتصاد اسلامی ایفا نمود. وی که با عنوان «ابوذر زمان» شناخته می‌شود، از خانواده‌ای علمی و متدین برخاست و از کودکی نشان‌های فضیلت و مبارزه‌جویی نشان داد.
تحصیلات و تکوین علمی
آیت‌الله طالقانی تحصیلات خود را از پنج سالگی در مکتب‌خانه روستا آغاز کرد و نزد ملا سید تقی اورازانی، قرآن و کتب رایج آن دوره را فراگرفت. سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در مدرسه مروی تحصیل نمود. پس از آن راه نجف اشرف را در پیش گرفت و از محضر اساتید بزرگی چون میرزا محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و شیخ عبدالکریم حائری یزدی بهره‌مند شد. تحصیلات حوزوی او در کنار آشنایی با علوم جدید و فلسفه غربی، زمینه شکل‌گیری اندیشه‌های نوآورانه‌اش در حوزه اجتماعی و اقتصادی گردید.
کارنامه مبارزاتی و اجتماعی
کارنامه زندگی آیت‌الله طالقانی به تمامی مبارزه، زندان و تبعید است و گویی شخصیت وی با سکوت و سکون ناآشنا بوده است. وی بارها در دوره محمدرضا شاه به خاطر مبارزه با استبداد، استعمار و صهیونیسم به زندان افتاد، به‌ویژه در دهه‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۰. مرحوم طالقانی، به گفته امام خمینی، دو ویژگی بارز داشت: یکی روحیه مقاومت و مخالفت با دستگاه ظلم که از عنفوان جوانی تا وقتی که دارفانی را وداع کرد، انگیزه او مخالفت با جباران و ستمکاران بود و هیچ‌وقت از پای ننشست.
پیشگامی در اندیشه اقتصاد اسلامی
آیت‌الله طالقانی یکی از اولین متفکرانی بود که به‌صورت سیستماتیک و علمی به بررسی مسائل اقتصادی از منظر اسلام پرداخت. کتاب «مالکیت در اسلام» که بعدها به نام «اسلام و مالکیت» نیز چاپ شد، طالقانی با هدف معرفی مکتب اقتصادی اسلام نگاشت و از آثار پایه‌گذار در حوزه اقتصاد اسلامی محسوب می‌شود. او در این کتاب درباره آغاز تقسیم کار، تاریخ مالکیت، به وجود آمدن پول و تحولی که در آنها به وجود آمد، مطالبی می‌نویسد که بنیان نظریه‌پردازی اقتصاد اسلامی در ایران معاصر را تشکیل داد.
وی با رویکردی انتقادی به نظام‌های اقتصادی کاپیتالیستی و سوسیالیستی، کوشید تا الگویی عادلانه و متناسب با آموزه‌های قرآنی ارائه دهد. نگاه طالقانی به اقتصاد، صرفاً تکنیکی نبود، بلکه با محوریت عدالت اجتماعی، حقوق محرومان و توجه به بُعد معنوی انسان شکل گرفته بود.
آثار ماندگار و میراث فکری
تفسیر «پرتوی از قرآن» که ۶ جلد از آن منتشر شد و طی نزدیک به ۴۰ سال نگارش شده است، از برجسته‌ترین آثار وی محسوب می‌شود. بخش‌هایی از این تفسیر در زندان نوشته شده و برخی مجلدات پس از وفات ایشان توسط شاگردان و فرزندانش تکمیل شدند. کتاب‌های «پرتوی از قرآن» و «مالکیت در اسلام» از دیرزمان ملجأ فکری نواندیشان دینی بوده است. آیت‌الله طالقانی در مقدمه کتاب تفسیر خود نوشته است که خود را مفسر نمی‌داند و پرتوی از قرآن که به ذهن او تابیده است را به کاغذ منتقل می‌کند.
تأثیرگذاری و جایگاه تاریخی
آیت‌الله طالقانی تداوم‌بخش برجسته و خلاق اندیشه‌های سیدجمال‌الدین اسدآبادی، شیخ محمدعبده، کواکبی، آیت‌الله نایینی و سیدقطب بود. او با تلفیق اندیشه سنتی اسلامی و مسائل روز جامعه، مسیری نو در فهم دین و کاربرد آن در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی گشود. رویکرد او به تفسیر قرآن، نه صرفاً عرفانی و فردی، بلکه اجتماعی و انقلابی بود که بر ضرورت عدالت‌خواهی و مبارزه با ستم تأکید داشت.
درگذشت و میراث ماندگار
آیت‌الله طالقانی در ۱۹ شهریور ۱۳۵۸ درگذشت و تنها چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی دارفانی را وداع کرد. او برای اسلام به منزله حضرت ابوذر بود و زبان گویای او چون شمشیر مالک اشتر بود: برنده و کوبنده. میراث فکری آیت‌الله طالقانی در حوزه اقتصاد اسلامی، مبارزه با استبداد و تفسیر اجتماعی قرآن، تا امروز الهام‌بخش اندیشمندان و پژوهشگران اسلامی است و پایه‌های نظری بسیاری از مطالعات اقتصاد اسلامی را تشکیل می‌دهد.
لوازم بانکداری و بانکداری مشروع-[نظام] بانک‌ها یکی از مسائل مشکل ماست. اصل بانک بر مبنای رباست. [حل] این [مسئله] از معجزات اسلام است. در آن زمان در جزیرة العرب و کشورهای مجاور و بزرگ، رباهای پولی و کالایی در بین همه مردم ثروتمند رایج بود، و اسلام بود که ریشه ربا را زد.
هنوز حساب کاربری ندارید؟
ایجاد حساب کاربری
